زلزله در هر نقطه‌ای از کره زمین می‌تواند رخ دهد و تلفات وخسارات فراوانی داشته باشد اما براساس مطالعات علمی، در صورت بروز زلزله، گسلها مستعدترین منطقه برای خروج امواج و آزاد شدن انرژی های زمین هستند. گسل به محل شکستگی‌های پوسته زمین اطلاق می‌شود. فعالیت های درونی زمین باعث جابجایی درمحل این شکست ها شده و زمین لرزه بوجود می‌آید. در واقع انرژی آزاد شده در هنگام حرکات سریع گسل ها عامل وقوع زلزله می باشد. شناسایی محل قرار گیری گسل ها بدلیل امکان وقوع زلزله های شدید، موضوعی مهم در ساخت و سازهای شهری است و باید به آن توجه ویژه کرد.
به همین منظور با مهندس محمدرضا مهردوست، جانشین مدیرکل راه و شهرسازی در کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه های زمین، ساختمان و ابنیه شورای مدیریت بحران استان و مهندس نعیمی دبیر کارگروه مخاطرات زلزله در مورد گسل های مشهد و مصوبات این کارگروه به گفت و گو پرداختیم.
وجود ۴ گسل اصلی در مشهد
محمدرضا مهردوست، جانشین مدیرکل راه و شهرسازی در کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه های زمین، ساختمان و ابنیه شورای مدیریت بحران خراسان رضوی به خبرنگار قدس آنلاین گفت: پس از زلزله سال ۱۳۹۶ که در سفید سنگ (فریمان) رخ داد، مرکز تحقیقات از طرف شورای عالی شهرسازی ماموریت شناسایی گسل ها و تعیین حریمهای آن در پنج کلانشهر کشور را به عهده گرفت. این مهم از همان زمان در خراسان رضوی با محوریت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، توسط اداره کل راه و شهرسازی استان آغاز گردید. مطالعات و تحقیقات زمین شناسی باعث شد که در اسفند ۹۶ چهار گسل مهم شهر مشهد شناسایی شوند.
وی ادامه داد: این گسل ها عبارتند از گسل کشف رود که در شمال شهر وجود دارد. گسل طوس، گسل سنگ بست - شاندیز و گسل جنوبی. سه گسل ابتدایی خارج از مشهد و قسمتی از گسل جنوبی در داخل شهر قرار گرفته است. هر چند تا این لحظه هیچ یک از گسل ها مسبب زلزله بزرگ و ویرانگری طی سده اخیر نبوده اند. شواهد وجود ساختاری گسل به معنای فعال یاغیر فعال بودن آن محسوب نمی شود و ثبت وقوع زلزله و سوابق تاریخی، مبنای لرزه زا بودن آن است.
وی اظهار کرد: در مطالعات صورت گرفته محل استقرار سه گسل کشف رود، توس، سنگ بست-شاندیز به صورت قطعی مشخس شد. اما گسل جنوبی بدلیل اینکه وضعیت طبیعی آن دست خورده و تخریب شده است، امتداد آن هنوز شناسایی نشده و نیاز به مطالعات دقیق تر علمی و صرف وقت و هزینه های بیشتری است.
وی بیان داشت: البته وجود گسل در یک منطقه دلیل قطعی برای بروز زلزله و وارد شدن خسارات و به آن منطقه نیست. ممکن است گسلی در یک شهرستان دیگر فعال شده و زلزله رخ دهد اما به دلیل تشکیلات زمین شناسی و لایه های مختلف آن، امواج به شهرستان مجاور منتقل شده و خسارات در آن شهرستان بیشتر شود. اما به هر حال، شناسایی گسل های موجود در هر منطقه به عنوان آسیب پذیرترین نقاط در برابر زلزله، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
مهردوست در خصوص احداث ساختمان های مرتفع در جنوب مشهد و میزان آسیب پذیری آنها در برابر زلزله گفت: ویژگی لایه های زمین در جنوب مشهد که به صورت سنگی و سخت هست این امکان را بوجود می آورد که ساختمانهای مرتفع و آپارتمانی در مقابل زلزله مقاومت بیشتری را داشته باشند. بر خلاف آن، در زمین های نرم و آبرفتی ساختمانهای کم ارتفاع، مقاومت بیشتری دارند. البته این موضوعی کلی است و نمی توان برای همه موارد تعمیم داد.
وی عنوان کرد: از اتفاق های خوب سال گذشته، مشارکت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (متولی شبکه شتاب نگاری کل کشور) و شهرداری مشهد در نصب و جانمایی ده دستگاه شتاب نگار نسل جدید بود. در حال حاضر سه دستگاه نصب و در مدار قرار گرفته و مابقی تا پایان شهریور ۹۸ نصب خواهد شد.
مراکز امداد رسانی در حریم گسل ها باید مقاوم سازی شوند
در ادامه مهندس نعیمی، دبیر کارگروه مخاطرات زلزله و لغزش لایه های زمین به خبرنگار قدس آنلاین گفت: برای تصمیم گیری و اقدامات جهت کاهش آسیب های زلزله در مشهد، از سال ۱۳۹۵ این کارگروه به سه کمیته فرعی تقسیم بندی شده است. کمیته مخاطرات زلزله و کمیته بالاآمدگی آب های زیرسطحی که متولی آن سازمان نظام مهندسی است و کمیته مخاطرات لغزشی لایه های زمین که زیر نظر اداره کل زمین شناسی خراسان رضوی قرار دارد.
وی ادامه داد: حاصل بحث‌های فنی کمیته‌ها، به کارگروه ارائه شده و بعد از جمع بندی‌های نهایی و تصویب موضوعات، این موارد برای مراکز و مجموعه‌های بالادستی ارسال می‌شود.
وی عنوان کرد: بهترین کاربری زمین هایی که گسل در آنها وجود دارد این است که تبدیل به فضای سبز شوند. اما باتوجه به اینکه برخی گسلها در شهر وجود داشته و طی سالیان زیاد، بر روی آنها ساختمان و راه احداث و خیابان کشی صورت گرفته است، نمی‌توان این مناطق را تبدیل به فضای سبز کرد.
وی اظهار داشت: برای گسل ها با توجه به سابقه آماری و مشاهدات و یافته های علمی، حریم تعیین می شود. با توجه به گسل جنوب مشهد، حریمی ۱۵۰ متری از دوطرف گسل یعنی ۳۰۰ متر را در نظر گرفته‌ایم.
نعیمی افزود: در این حریم اگر قرار است ساختمان سازی صورت بگیرد باید با حساسیت بیشتر و رعایت نکات علمی‌تر انجام شود. همچنین ساختمان‌هایی با اهمیت بالا، مانند آتش نشانی، بیمارستان، پمپ بنزین و مدارس باید مقاوم سازی و ایمن شوند. البته باید گفت که گسلهای مشهد چندان فعال نیستند اما با توجه به آیین‌نامه موجود باید تمهیدات لازم انجام شود.
وی ابراز داشت: مردم برای ساخت و ساز در حریم گسل باید با دقت نظر بیشتر و حساسیت بالاتری عمل کرده و عملیات ساختمانی خود را به مهندسین ذی صلاح و حرفه ای بسپارند.
وی تصریح کرد: نکته ای که بسیار اهمیت دارد این است که مردم باید با اقدامات لازم قبل، حین و بعد از زلزله آشنا بوده تا آسیب های کمتری متوجه آنها شود. به عنوان مثال باید مردم نقاط امن محل سکونت و کار را شناسایی کرده باشند. باید بدانند که دیوارهای برشی و بادبندها امن‌تر از دیگر دیوارهای ساختمان هستند.
وی افزود: در هنگام زلزله، فرار از محل و هجوم آوردن به درهای خروجی آسیب پذیری را بیشتر می کند. درهای خروجی و راه پله ها از بقیه نقاط ساختمان ناامن ترند. باید مناطق امن ساختمان شناسایی شود تا در صورت بروز حادثه بتوان به این نقاط پناه برد.
دبیر کارگروه مخاطرات زلزله و لغزش لایه های زمین گفت: پس از اتمام زلزله باید با آرامش ساختمان را ترک کرده و به نقاط ایمن محل مراجعه شود. نقاط ایمن مکانهایی هستند که در آنجا خبری از چاه، سپتیک، ساختمانهای مرتفع، دکل ها و تیرهای برق نباشد.
وی بیان کرد: آشنایی با مکان و نحوه قطع و وصل شریان‌های حیاتی بسیار مهم است. بخصوص برق و گاز که از اهمیت بالایی برخوردارند و بارها منجر به آتش سوزی پس از زلزله شده اند.
انتهای پیام/
نظر شما